آسیب شناسی مراسمات عزاداری از منظر مقام معظم رهبری

مراسمات عزاداری و سوگواری از سنت های حسنه فرهنگ تشیع است،

امت شیعه در دامان عزاداری ها و سوگواری ها توانسته معارف خود را

    عرضه و رهبران نهضت خود را به جهانیان بشناساند.

متن سخنرانی مقام معظم رهبری در دیدار مداحان و ذاکرین اهل بیت (ع) 84/5/5  در طول تاریخ اسلام نیز همواره این سوگواری ها زیر بنای حرکت های آزادی خواهانه و انقلاب های شیعی بوده است که از نمونه های بارز آن نقش هیات های عزاداری ایام محرم در زمان تحقق انقلاب اسلامی بود.

اینک مهم این است که این سوگواری ها همچنان قدرتمند و پر تپش باقی بماند و فقط به مراسمی سنتی و صوری تبدیل نشود.

مراسمات مذهبی و عزاداری ،اهرمی قدرتمند است که توانایی ها و قابلیت های بیشماری دارد. در سایه این مراسم می توان حرکت های عظیمی آفرید و از آن بهره برداری های بسیار کرد. نباید اهداف کلی نهضت عاشورا در پس این مراسم به فراموشی سپرده شود، چنان که امام خمینی ( رحمة الله ) می فرماید:

شما انگیزه این گریه و این اجتماع در مجالس روضه را، خیال نکنید که فقط این است که ما گریه کنیم برای سید الشهدا. نه سید الشهدا احتیاج به این گریه ها دارد، نه این گریه خودش فی نفسه یک کاری از آن می آید.

نهضت ابا عبدالله ( علیه السلام ) نسبت به دیگر نهضت ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا در مراسم عزاداری امام حسین( علیه السلام ) گاه حرکت هایی مشاهده می شود که از اوج ارادت و عشق حکایت دارد. اگر این حالت ها و عشق و محبت ها در مسیر صحیح هدایت شود، اثر سازنده و مثبتی به همراه دارد.

اکنون باید هوشیارانه از تحریف ها و پیرایه های لفظی و معنوی، که آگاهانه و ناآگاهانه سیمای حماسی و تابناک عاشورا را در هاله ای از ابهام فرو می برد و فرهنگ گلرنگ شهادت را بد جلوه می دهد و از صلابت و پیام دهی و خیزش آوری عاشورا و از فحوای بلند توحیدی آن می کاهد، جلوگیری کرد.

باید توجه داشت بیشترین سرمایه گذاری استعمار از لحاظ دین ستیزی، با درک حقایق موجود در ادیان و مکاتب، پیرامون جهان تشیع صورت می پذیرد و از آنچه در توان دارند در این راه دریغ نمی ورزند.

دشمنان اسلام می کوشند تا با به انحراف کشیدن نهضت عاشورا، روح سرزنده آن را بگیرند. خرافه پذیری از بیماری های واگیر دار و صعب العلاج اجتماعات بشری است که درمان و پیشگیری از گسترش آن لازم است تا جایی که رهبر معظم انقلاب نیز به این مهم اشاره دارد و می فرماید:

تحریف حماسه عاشورا باید زدوده شود. نگذارید مفاهیم و کارهای تحریف آمیز و غلط چشم ها و دل ها را از چهره مبارک و منور سید الشهدا منصرف کند.

در مجالس عزاداری ماه محرم ، این سه ویژگی باید وجود داشته باشد:

1) عاطفه را نسبت به حسین بن علی و خاندان پیغمبر، (ع) بیشتر کند.

2) نسبت به حادثه عاشورا، باید دیدِ روشن و واضحی به مستمع بدهد.

3) نسبت به معارف دین، ولو به نحو کمی، هم ایجاد معرفت و هم ایجاد ایمان کند.

نمادهای آسیب شناختی در عزادرای و جلوه های آسیب مختلف است ، لیکن به صورت کلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف- رقابتهای شدیدی که گاهی بین گروه ها و هیئت های مذهبی ایجاد می شود که در این حالت متاسفانه اصل عزاداری جای خود را به تمرکز به رقابت با سایر هیئت ها و گروه های مذهبی می دهد.

ب متداخل شدن مراسم عزاداری، با غلو ، خرافات و امور ناصحیحی از فرهنگ عمومی مردم.

خرافات نیز بر سه اصل:  بی بنیادی، باطل بودن و خوش آور مخاطب استوار است. خرافات در ذات خود غلو آمیز می باشد. در عزاداری های چند سال اخیر بعضی از مداحان در مدح ائمه از تعابیری همچون حسین اللهی و زینب اللهی و لااله ا لا فاطمه استفاده کرده اند که این تعابیر تعابیری شرکت آلود و منحرف است. نوعی خرافه و غلو است .

قرآن کریم از غلو نهی می کند و امامان نیز شدیدترین برخورد را با غلات داشته و از آنان بیزاری جسته اند. خرافه و غلو در عزاداری ها باعث خدشه به تصویر حقیقی امام معصوم و معرفی نادرست و تحریف شده شیعه که پیوسته دینمدار ومنطقی بوده است ، نزد افکار عمومی جهانیان در بعد رسانه ای می شود. علما و مراجع معظم نیز  با این شکل عزاداری ها مخالفت کرده و در فتواها و استفتائات این تغییر غلو آمیز و شرکت آلود را نهی فرموده اند.

مقام معظم رهبری نیز در جواب استفتاتی در این زمینه می فرمایند:

« از این گونه حرکات و ترویج این افراد و اینگونه جلسات اجتناب شود»

ج- فراهم آوردن آزار و اذیت هایی برای دیگران، به طور مثال از طریق صدای بلندگو، بسته شدن خیابان و... که اگر زیاد تکرار شود، ممکن است افرادی را منزجر کند و در این خصوص نیز بارها از سوی مراجع محترم نیز تاکید بر رعایت حال مردم شده و از ایجاد صداهای بلند و عزاداری در ساعات پایانی شب ، نهی گردیده است.

چ - استفاده  از اشعار و موسیقی ای که در شأن عزاداری حسینی نیست و گاهی ممکن است خلاف شرع باشد و اجتناب از ریتم موسیقی های حرام و با ادبیات غنایی تا جایی که مقام معظم رهبری نیز مداحان را از بکارگیری آهنگ های نامناسب ، سبک و تقلیدی از خوانندگان مبتذل پرهیز می دهند و در این خصوص می فرمایند: « من شنیده ام در مواردی از آهنگ های نامناسب استفاده می شود . مثلا فلان خواننده طاغوتی یا غیر طاغوتی شعر عشقی چرندی را با آهنگی خوانده، حالا ما بیاییم در مجلس امام حسین (ع) و برای عشاق امام حسین (ع) آیات والای معرفت را در این آهنگ بریزیم و بنا کنیم آن را خواندن، این خیلی بد است. خودتان آهنگ بسازید. این همه ذوق و این همه هنر وجود دارد. یقیناً در جمع علاقه مندان به این جریان کسانی هستند که می توانند آهنگ های خوب مخصوص مداحی بسازند. آهنگ عزا، آهنگ شادی»

ح - غلبه کردن بعد عاطفی و غفلت از بعد شناخت دینی در این مراسم، این آسیب بسیاری جدی است و در درازمدت می تواند تخریب گر باشد.

خ - ساختن یا استفاده کردن از روضه و مطالبی از قبیل نقل خواب ها و مطالب افواهی و مسمرعات به ویژه مطالبی که با شأن و شخصیت امام حسین علیه السلام و شهیدان سازگاری نداشته و در عین حال مستند هم نیست، اما تأثر عاطفی ایجاد می کند.

د - آسیب رساندن به بدن، مثل قمه زنی که مبنای دینی ندارد و در این خصوص نیز رهبر معظم حکم حکومتی صادر فرمودند.

ذ - قرار گرفتن مجالس عزادرای در اختیار افراد کم سواد و بی تجربه یکی دیگر از آسیبهایی است که به نوبه خود در مخاطبین اثرات سوء برجا می گذارد.

امام حسین (ع) انسانی با اهداف والای الهی و با عملکردی تکلیف گرایانه بوده است. لذا شخصیت کامل او امروز می تواند الگوی ما باشد. اما متاسفانه در بعضی مراسمات عزاداری ترسیمی ناقص و سطحی و یک بعدی از ایشان انجام می پذیرد. بطور مثال در برخی موارد حتی از بعد ملکوتی و مناقب معنوی امام حسین (ع) و یارانش چشم پوشی می شود و در عوض به توصیف چشم و ابروی آنها پرداخته می شود.این یک نوع تصویرپردازی سطحی و عوامانه منحرف از عاشورا است.

معظم رهبری در این خصوص می فرمایند: «چیز دیگری که بنده در بعضی از خوانندگان جلسات مداحی اطلاع پیدا کردم استفاده از مدح ها و تمجیدهای بی معناست که گاهی هم مضر است. فرض کنید راجع به حضرت ابوالفضل (ع) صحبت می شود. بنا کنند از چشم و ابروی آن بزرگوار تعریف کردن مثلا قربون چشمت بشم. مگر چشم قشنگ در دنیا کم است؟ مگر ارزش ابوالفضل (ع) به چشمهایش بوده! اصلا شما اگر اباالفضل را  دیده اید و می دانید چشمش چگونه بوده؟ اینها سطح معارف دینی ما را پایین می آورد. معارف شیعه در اوج اعتلاست.

معارف شیعی، معارفی است که یک فیلسوف در غرب پرورش یافته با مفاهیم غربی و بزرگ شده آشنا با معارف فلسفی غرب مثل هانری کربن را می آورد دو زانو جلو علامه طباطبایی می نشاند او را خاضع می کند و می شود مروج شیعه و معارف آن در اروپا. معارف شیعه را باید در همه سطوح عرضه کرد. از سطوح ذهن متوسط وعامی بگیرید تا سطوح بالاترین فیلسوف ها، با این معارف نباید شوخی کنیم»

بیایید نهضت عاشورا را همانطور که مقام معظم رهبری (( فرهنگ عاشورا )) نامیدند، خوب بشناسیم و به جهانیان بشناسانیم ، بیایید با تامل بر حرکت عظیم امام حسین (ع) ، اهداف این قیام را مرور کنیم و به آنها احترام قائل شویم و با تامل بر سخنان بزرگان دینی و رهنمودهای مقام معظم رهبری که در این مجال قسمتهایی از بیانات نیز آورده شد، مراسمات عزاداری و مولودخوانی خود را ساماندهی کنیم و فرهنگ عزاداری را  در شان شیعه و حضور در این مراسمات را نیز  در شان امام حسین (ع) و یاران با وفایش نهادینه کنیم.

بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مداحان و ذاکرین اهل بیت (ع) 5/5/84 التماس دعا